आत्मन्, राजन्, नामन्, जगत्,सरित् आदि
(http://www.hindigyanganga.com/%E0%A4%AF%E0%A5%82o-%E0%A4%AA%E0%A5%80o-%E0%A4%AC%E0%A5%8B%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A1-%E0%A4%95%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%BE-12-%E0%A4%B9%E0%A4%BF%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A6%E0%A5%80/%E0%A4%B6%E0%A4%AC%E0%A5%8D%E0%A4%A6-%E0%A4%B0%E0%A5%82%E0%A4%AA/)
1.आत्मन् (आत्मा) पुल्लिंग
| विभक्ति | एकवचन | व्दिवचन | बहुवचन |
| प्रथमा | आत्मा | आत्मानौ | आत्मान: |
| व्दितीया | आत्मानम् | आत्मानौ | आत्मन: |
| तृतीया | आत्मना | आत्मभ्याम् | आत्मभि: |
| चतुर्थी | आत्मने | आत्मभ्याम् | आत्मभ्य: |
| पंचमी | आत्मन: | आत्मभ्याम् | आत्मभ्य: |
| षष्ठी | आत्मन: | आत्मनो: | आत्मानाम् |
| सप्तमी | आत्मनि | आत्मनो: | आत्मसु |
| सम्बोधन | हे आत्मन् ! | हे आत्मानौ ! | हे आत्मान:! |
राजन्
2.राजन् (राजा) पुल्लिंग
| विभक्ति | एकवचन | व्दिवचन | बहुवचन |
| प्रथमा | राजा | राजानौ | राजान: |
| व्दितीया | राजानम् | राजानौ | राज्ञ: |
| तृतीया | राज्ञा | राजभ्याम् | राजभि: |
| चतुर्थी | राज्ञे | ` राजभ्याम् | राजभ्य: |
| पंचमी | राज्ञ: | राजभ्याम् | राजभ्य: |
| षष्ठी | राज्ञ: | राज्ञो: | राज्ञाम् |
| सप्तमी | राज्ञि,राजनि | राज्ञो: | राजसु |
| सम्बोधन | हे राजन्! | हे राजानौ ! | हे राजान:! |
नामन्
3. नामन् (नाम) नपुंसकलिंग
| विभक्ति | एकवचन | व्दिवचन | बहुवचन |
| प्रथमा | नाम | नामनी ,नाम्नी | नामानि |
| व्दितीया | नाम | नामनी, नाम्नी | नामानि |
| तृतीया | नाम्ना | नामभ्याम् | नामभि: |
| चतुर्थी | नाम्ने | नामभ्याम् | नामभ्य: |
| पंचमी | नाम्न: | नामभ्याम् | नामभ्य: |
| षष्ठी | नाम्न: | नाम्नो: | नाम्नाम् |
| सप्तमी | नाम्नि,नामनि | नाम्नो: | नामसु |
| सम्बोधन | हे नाम, हे नामन्! | हे नामनी,नाम्नी! | हे नामानि! |
जगत्
4. जगत् (संसार) नपुंसकलिंग
| विभक्ति | एकवचन | व्दिवचन | बहुवचन |
| प्रथमा | जगत् | जगती | जगन्ति |
| व्दितीया | जगत् | जगती | जगन्ति |
| तृतीया | जगता | जगद्भ्याम् | जगद्भि: |
| चतुर्थी | जगते | जगद्भ्याम् | जगद्भ्य: |
| पंचमी | जगत: | जगद्भ्याम् | जगद्भ्य: |
| षष्ठी | जगत: | जगतो: | जगताम् |
| सप्तमी | जगति | जगतो: | जगत्सु |
| सम्बोधन | हे जगत्! | हे जगती! | हे जगन्ति ! |
सरित्
5.सरित् (नदी) स्त्रीलिंग
| विभक्ति | एकवचन | व्दिवचन | बहुवचन |
| प्रथमा | सरित् | सरितौ | सरित: |
| व्दितीया | सरितम् | सरितौ | सरित: |
| तृतीया | सरिता | सरिद्भ्याम् | सरिद्भि: |
| चतुर्थी | सरिते | सरिद्भ्याम् | सरिद्भ्य: |
| पंचमी | सरित: | सरिद्भ्याम् | सरिद्भ्य: |
| षष्ठी | सरित: | सरितो: | सरिताम् |
| सप्तमी | सरिति | सरितो: | सरित्सु |
| सम्बोधन | हे सरित् ! | हे सरितौ ! | हे सरित: ! |
सर्वनाम शब्द
1.सर्व (सब) पुल्लिंग
| विभक्ति | एकवचन | व्दिवचन | बहुवचन |
| प्रथमा | सर्व: | सर्वौ | सर्वे |
| व्दितीया | सर्वम् | सर्वौ | सर्वान् |
| तृतीया | सर्वेण | सर्वाभ्याम् | सर्वै: |
| चतुर्थी | सर्वस्मै | सर्वाभ्याम् | सर्वेभ्य: |
| पंचमी | सर्वस्मात् | सर्वाभ्याम् | सर्वेभ्य: |
| षष्ठी | सर्वस्य | सर्वयो: | सर्वेषाम् |
| सप्तमी | सर्वस्मिन् | सर्वयो: | सर्वेषु |
सर्व (सब ) स्त्रीलिंग
| विभक्ति | एकवचन | व्दिवचन | बहुवचन |
| प्रथमा | सर्वा | सर्वे | सर्वा: |
| व्दितीया | सर्वाम् | सर्वे | सर्वा: |
| तृतीया | सर्वया | सर्वाभ्याम् | सर्वाभि: |
| चतुर्थी | सर्वस्यै | सर्वाभ्याम् | सर्वाभ्य: |
| पंचमी | सर्वस्या: | सर्वाभ्याम् | सर्वाभ्य: |
| षष्ठी | सर्वस्या: | सर्वयो: | सर्वासाम् |
| सप्तमी | सर्वस्याम् | सर्वयो: | सर्वासु |
सर्व (सब ) नपुंसकलिंग
| विभक्ति | एकवचन | व्दिवचन | बहुवचन |
| प्रथमा | सर्वम् | सर्वे | सर्वाणि |
| व्दितीया | सर्वम् | सर्वे | सर्वाणि |
| तृतीया | सर्वेण | सर्वाभ्याम् | सर्वै: |
| चतुर्थी | सर्वस्मै | सर्वाभ्याम् | सर्वेभ्य: |
| पंचमी | सर्वस्मात् | सर्वाभ्याम् | सर्वेभ्य: |
| षष्ठी | सर्वस्य | सर्वयो: | सर्वेषाम् |
| सप्तमी | सर्वस्मिन् | सर्वयो: | सर्वेषु |
2.इदम् (यह ) पुल्लिंग
| विभक्ति | एकवचन | व्दिवचन | बहुवचन |
| प्रथमा | अयम् | इमौ | इमे |
| व्दितीया | इमम्, एनम् | इमौ, एनौ | इमान्,एनान् |
| तृतीया | अनेन,एनेन | आभ्याम् | एभि: |
| चतुर्थी | अस्मै | आभ्याम् | एभ्य: |
| पंचमी | अस्मात् | आभ्याम् | एभ्य: |
| षष्ठी | अस्य | अनयो:,एनयो: | एषाम् |
| सप्तमी | अस्मिन् | अनयो:,एनयो: | एषु |
इदम् (यह ) स्त्रीलिंग
| विभक्ति | एकवचन | व्दिवचन | बहुवचन |
| प्रथमा | इयम् | इमे | इमा: |
| व्दितीया | इमाम् | इमे, एने | इमा:, एना: |
| तृतीया | अनया , एनया | आभ्याम् | आभि: |
| चतुर्थी | अस्यै | आभ्याम् | आभ्य: |
| पंचमी | अस्या: | आभ्याम् | आभ्य: |
| षष्ठी | अस्या: | अनयो:,एनयो: | आसाम् |
| सप्तमी | अस्याम् | अनयो:,एनयो: | आसु |
इदम् (यह) नपुंसकलिंग
| विभक्ति | एकवचन | व्दिवचन | बहुवचन |
| प्रथमा | इदम् | इमे | इमानि |
| व्दितीया | इदम्, एनत् | इमे , एने | इमानि,एनानि |
| तृतीया | अनेन,एनेन | आभ्याम् | एभि: |
| चतुर्थी | अस्मै | आभ्याम् | एभ्य: |
| पंचमी | अस्मात्,द् | आभ्याम् | एभ्य: |
| षष्ठी | अस्य | अनयो:,एनयो: | एषाम् |
| सप्तमी | अस्मिन् | अनयो:,एनयो: | एषु |
नोट- एतत् (एत) ,किम्(क) सर्वनाम शब्दों के रूप ‘यत्’ सर्वनाम के समान होते हैं |
3.यद् (जो) पुल्लिंग
| विभक्ति | एकवचन | व्दिवचन | बहुवचन |
| प्रथमा | य: | यौ | ये |
| व्दितीया | यम् | यौ | यान् |
| तृतीया | येन | याभ्याम् | यै: |
| चतुर्थी | यस्मै | याभ्याम् | येभ्य: |
| पंचमी | यस्मात् ,द् | याभ्याम् | येभ्य: |
| षष्ठी | यस्य | ययो: | येषाम् |
| सप्तमी | यस्मिन् | ययो: | येषु |
यद् (यह) स्त्रीलिंग
| विभक्ति | एकवचन | व्दिवचन | बहुवचन |
| प्रथमा | या | ये | या: |
| व्दितीया | याम् | ये | या: |
| तृतीया | यया | याभ्याम् | याभि: |
| चतुर्थी | यस्यै | याभ्याम् | याभ्य: |
| पंचमी | यस्या: | याभ्याम् | याभ्य: |
| षष्ठी | यस्या: | ययो: | यासाम् |
| सप्तमी | यस्याम् | ययो: | यासु |
यद् (यह) नपुंसकलिंग
| विभक्ति | एकवचन | व्दिवचन | बहुवचन |
| प्रथमा | यत् | ये | यानि |
| व्दितीया | यत् | ये | यानि |
| तृतीया | येन | याभ्याम् | यै: |
| चतुर्थी | यस्मै | याभ्याम् | येभ्य: |
| पंचमी | यस्मात् | याभ्याम् | येभ्य: |
| षष्ठी | यस्य | ययो: | येषाम् |
| सप्तमी | यस्मिन् | ययो: | येषु |
सरित्
कोई टिप्पणी नहीं:
एक टिप्पणी भेजें