Translate

बुधवार, 13 जनवरी 2016

श्रीसरस्वती कवच

श्रीसरस्वती कवच (Shri Sarswati kavach)

श्रीब्रह्मवैवर्त-पुराण के प्रकृतिखण्ड, अध्याय ४ में मुनिवर भगवान नारायण ने मुनिवर नारदजी को बतलाया कि ‘विप्रेन्द्र! श्रीसरस्वती कवच विश्व पर विजय प्राप्त कराने वाला है। जगत्स्त्रष्टा ब्रह्मा ने गन्धमादन पर्वत पर भृगु के आग्रह से इसे इन्हें बताया था।

॥ब्रह्मोवाच॥
श्रृणु वत्स प्रवक्ष्यामि कवचं सर्वकामदम्। 
श्रुतिसारं श्रुतिसुखं श्रुत्युक्तं श्रुतिपूजितम्॥
उक्तं कृष्णेन गोलोके मह्यं वृन्दावने वमे। 
रासेश्वरेण विभुना वै रासमण्डले॥
अतीव गोपनीयं च कल्पवृक्षसमं परम्। 
अश्रुताद्भुतमन्त्राणां समूहैश्च समन्वितम्॥
यद धृत्वा भगवाञ्छुक्रः सर्वदैत्येषु पूजितः। 
यद धृत्वा पठनाद ब्रह्मन बुद्धिमांश्च बृहस्पति॥
पठणाद्धारणाद्वाग्मी कवीन्द्रो वाल्मिको मुनिः। 
स्वायम्भुवो मनुश्चैव यद धृत्वा सर्वपूजितः॥
कणादो गौतमः कण्वः पाणिनीः शाकटायनः। 
ग्रन्थं चकार यद धृत्वा दक्षः कात्यायनः स्वयम्॥
धृत्वा वेदविभागं च पुराणान्यखिलानि च। 
चकार लीलामात्रेण कृष्णद्वैपायनः स्वयम्॥
शातातपश्च संवर्तो वसिष्ठश्च पराशरः। 
यद धृत्वा पठनाद ग्रन्थं याज्ञवल्क्यश्चकार सः॥
ऋष्यश्रृंगो भरद्वाजश्चास्तीको देवलस्तथा। 
जैगीषव्योऽथ जाबालिर्यद धृत्वा सर्वपूजिताः॥

कचवस्यास्य विप्रेन्द्र ऋषिरेष प्रजापतिः। 
स्वयं च बृहतीच्छन्दो देवता शारदाम्बिका॥१

सर्वतत्त्वपरिज्ञाने सर्वार्थसाधनेषु च। 
कवितासु च सर्वासु विनियोगः प्रकीर्तितः॥२

श्रीं ह्रीं सरस्वत्यै स्वाहा शिरो मे पातु सर्वतः। 
श्रीं वाग्देवतायै स्वाहा भालं मे सर्वदावतु॥३

ॐ सरस्वत्यै स्वाहेति श्रोत्रे पातु निरन्तरम्। 
ॐ श्रीं ह्रीं भारत्यै स्वाहा नेत्रयुग्मं सदावतु॥४

ऐं ह्रीं वाग्वादिन्यै स्वाहा नासां मे सर्वतोऽवतु। 
ॐ ह्रीं विद्याधिष्ठातृदेव्यै स्वाहा ओष्ठं सदावतु॥५

ॐ श्रीं ह्रीं ब्राह्मयै स्वाहेति दन्तपङ्क्तीः सदावतु। 
ऐमित्येकाक्षरो मन्त्रो मम कण्ठं सदावतु॥६

ॐ श्रीं ह्रीं पातु मे ग्रीवां स्कन्धौ मे श्रीं सदावतु। 
ॐ श्रीं विद्याधिष्ठातृदेव्यै स्वाहा वक्षः सदावतु॥७

ॐ ह्रीं विद्यास्वरुपायै स्वाहा मे पातु नाभिकाम्। 
ॐ ह्रीं ह्रीं वाण्यै स्वाहेति मम हस्तौ सदावतु॥८

ॐ सर्ववर्णात्मिकायै पादयुग्मं सदावतु। 
ॐ वागधिष्ठातृदेव्यै सर्व सदावतु॥९

ॐ सर्वकण्ठवासिन्यै स्वाहा प्राच्यां सदावतु। 
ॐ ह्रीं जिह्वाग्रवासिन्यै स्वाहाग्निदिशि रक्षतु॥१०

ॐ ऐं ह्रीं श्रीं क्लीं सरस्वत्यै बुधजनन्यै स्वाहा। 
सततं मन्त्रराजोऽयं दक्षिणे मां सदावतु॥११

ऐं ह्रीं श्रीं त्र्यक्षरो मन्त्रो नैरृत्यां मे सदावतु। 
कविजिह्वाग्रवासिन्यै स्वाहा मां वारुणेऽवतु॥१२

ॐ सर्वाम्बिकायै स्वाहा वायव्ये मां सदावतु। 
ॐ ऐं श्रीं गद्यपद्यवासिन्यै स्वाहा मामुत्तरेऽवतु॥१३

ऐं सर्वशास्त्रवासिन्यै स्वाहैशान्यां सदावतु। 
ॐ ह्रीं सर्वपूजितायै स्वाहा चोर्ध्वं सदावतु॥१४

ऐं ह्रीं पुस्तकवासिन्यै स्वाहाधो मां सदावतु। 
ॐ ग्रन्थबीजरुपायै स्वाहा मां सर्वतोऽवतु॥१५

इति ते कथितं विप्र ब्रह्ममन्त्रौघविग्रहम्। 
इदं विश्वजयं नाम कवचं ब्रह्मरुपकम्॥
पुरा श्रुतं धर्मवक्त्रात पर्वते गन्धमादने। 
तव स्नेहान्मयाऽख्यातं प्रवक्तव्यं न कस्यचित्॥
गुरुमभ्यर्च्य विधिवद वस्त्रालंकारचन्दनैः। 
प्रणम्य दण्डवद भूमौ कवचं धारयेत सुधीः॥
पञ्चलक्षजपैनैव सिद्धं तु कवचं भवेत्। 
यदि स्यात सिद्धकवचो बृहस्पतिसमो भवेत्॥
महावाग्मी कवीन्द्रश्च त्रैलोक्यविजयी भवेत्। 
शक्नोति सर्वे जेतुं स कवचस्य प्रसादतः॥
इदं ते काण्वशाखोक्तं कथितं कवचं मुने। 
स्तोत्रं पूजाविधानं च ध्यानं वै वन्दनं तथा॥
॥इति श्रीब्रह्मवैवर्ते ध्यानमन्त्रसहितं विश्वविजय-सरस्वतीकवचं सम्पूर्णम्॥
(प्रकृतिखण्ड ४।६३-९१)
-----------------------------------------------------------------------------------------
या कुन्देन्दुतुषारहारधवला या शुभ्रवस्त्रान्विता
या वीणावरदण्डमण्डितकरा या श्वेतपद्मासना ।
या ब्रह्माच्युतशंकरप्रभृतिभिर्देवै: सदा वन्दिता
सा मां पातु सरस्वती भगवती नि:शेषजाड्यापहा ।।1।।
आशासु राशीभवदंगवल्लीभासैव दासीकृतदुग्धसिन्धुम ।
मन्दस्मितैर्निन्दितशारदेन्दुं वन्देsरविन्दासनसुन्दरि त्वाम ।।2।।
शारदा शारदाम्भोजवदना वदनाम्बुजे ।
सर्वदा सर्वदास्माकं सन्निधिं सन्निधिं क्रियात ।।3।।
सरस्वतीं च तां नौमि वागधिष्ठातृदेवताम ।
देवत्वं प्रतिपद्यन्ते यदनुग्रहतो जना: ।।4।।
पातु नो निकषग्रावा मतिहेम्न: सरस्वती ।
प्राज्ञेतरपरिच्छेदं वचसैव करोति या ।।5।।
शुक्लां ब्रह्मविचारसारपरमामाद्यां जगद्व्यापिनीं
वीणापुस्तकधारिणीमभयदां जाड्यान्धकारापहाम ।
हस्ते स्फाटिकमालिकां च दधतीं पद्मासने संस्थितां
वन्दे तां परमेश्वरीं भगवतीं बुद्धिप्रदां शारदाम ।।6।।
वीणाधरे विपुलमंगलदानशीले, भक्तार्तिनाशिनि विरिंचिहरीशवन्द्ये ।
कीर्तिप्रदेsखिलमनोरथदे महार्हे, विद्याप्रदायिनि सरस्वति नौमि नित्यम ।।7।।
श्वेताब्जपूर्णविमलासनसंस्थिते हे, श्वेताम्बरावृतमनोहरमंजुगात्रे ।
उद्यन्मनोज्ञसितपंकजमंजुलास्ये, विद्याप्रदायिनि सरस्वति नौमि नित्यम ।।8।।
मातस्त्वदीयपदपंकजभक्तियुक्ता, ये त्वां भजन्ति निखिलानपरान्विहाय ।
ते निर्जरत्वमिह यान्ति कलेवरेण, भूवह्निवायुगगनाम्बुविनिर्मितेन ।।9।।
मोहान्धकारभरिते ह्रदये मदीये, मात: सदैव कुरु वासमुदारभावे ।
स्वीयाखिलावयवनिर्मलसुप्रभाभि:, शीघ्रं विनाशय मनोगतमन्धकारम ।।10।।
ब्रह्मा जगत सृजति पालयतीन्दिरेश:, शम्भुर्विनाशयति देवि तव प्रभावै: ।
न स्यात्कृपा यदि तव प्रकटप्रभावे, न स्यु: कथंचिदपि ते निजकार्यदक्षा: ।।11।।
लक्ष्मीर्मेधा धरा पुष्टिर्गौरी तुष्टि: प्रभा धृति: ।
एताभि: पाहि तनुभिरष्टाभिर्मां सरस्वति ।।12।।
सरस्वत्यै नमो नित्यं भद्रकाल्यै नमो नम: ।
वेदवेदान्तवेदांगविद्यास्थानेभ्य: एव च ।।13।।
सरस्वति महाभागे विद्ये कमललोचने ।
विद्यारुपे विशालाक्षि विद्यां देहि नमोsस्तु ते ।।14।।

यदक्षरं पदं भ्रष्टं मात्राहीनं च यद्भवेत ।
तत्सर्वं क्षम्यतां देवि प्रसीद परमेश्वरि ।।15।।

बुधवार, 30 दिसंबर 2015

शासकीय कार्यालयामध्ये सुलभ मराठी टंकलेखनाबाबत जाणीव व जागृती निर्माण करणेः

टिपणी: (सोबत वेगळे पत्र प्रत्येक कार्यालयासाठी)
(वनिता पवार सोबत चर्चा व उपक्रम)
शासकीय कार्यालयामध्ये सुलभ मराठी टंकलेखनाबाबत जाणीव व जागृती निर्माण करणेः-
शासकीय कार्यालयातील नोकरदारांना वर्ग-, वर्ग-, वर्ग-, वर्ग-, अशाना संगणक वापरता येतोच असे नाही, परंतू त्यातील वर्ग-३मधील कारकून यांना सक्तीचे असल्याने तो व्यवस्थित पणे हाताळता येतो. व वर्ग-४ ते वर्ग-१ मधिल उरलेले बहुतेक सर्व त्यापासून वंचित असतात. त्यातील काही कर्मचा-यांची इच्छा ही असते की, मलाही संगणक वापरता यावा व मलाही त्यावर काम करता यावे. पण हे सोपे नाही अशी त्यांची समजूत असते.
बहुतेक वरीष्ठ अधिकारी स्वतःच्या व्यवहारांची गरज असल्याने इंग्रजी टंकन हे स्वतः शिकून घेतात व स्पीड कमी असला तरी गरज भागते. त्यामुळे मराठीसाठी काय सुविधा किंवा सोपेपणा आहे हे जाणून घेण्याकडे त्यांचा कल नसतो.
शासकीय कार्यालयामध्ये पुष्कळसा लेखी व्यवहार हा मराठीतूनच होतो. त्यामूळे संगणक हा शासकीय कामासाठी वापरायचा झाला तर शक्य असेल त्या सर्वांना संगणकावर मराठी लिहीता यायला हवे, संगणकात यासाठी काय सोय आहे ते समजायला हवे, पूर्वी कारकून होऊ इच्छीत असणा-या कर्मचा-यांना मराठी टंकन व इंग्रजी टंकन हे सक्तीचे असायचे व त्याचा पूरावा म्हणून एखाद्या टाइपिंग इन्स्टिट्यूटचे पशस्तिपत्रक किंवा इंग्रजी/मराठी टंकन उत्तीर्ण झाल्याबाबतचे प्रमाणपत्र असायचे. ते प्रशिक्षण हे टाईपरायटरवर घेतलेले असायचे व ते मिळवण्यासाठी लोक खासगी शिकवणी लाऊन त्यासाठी बाबत वेगतपासनी परीक्षा देऊन ते मिळवत असत.
टाइपरायटरबाबत विचार केला तर इंग्रजी टंकनाचा की-बोर्ड अवघडच आहे. परंतू इंग्रजी भाषेमध्ये काना, मात्रा, वेलांटी, जोडाक्षरे या सारखी अक्षरे लक्षात ठेवण्यासाठी वेगळी मेहनत नसल्याने तो मराठी भाषेपेक्षा लक्षात ठेवायला थोडा सोपा जातो. जर आपण इंग्रजी कि-बोर्ड आपण १ महीन्यात शिकलो त्यानंतर सरावाने २-३ महीन्यात टंकन वेग वाढण्यास मदत देखील होते. त्या तुलनेत मराठी टंकन शिकायला दुप्पट ते तिप्पट वेळही लागतो. कारण मराठी टंकन करताना काना, मात्रा, वेलांटी, ऊकार, जोडाक्षरासाठीचे वेगळे टंक या बाबी असल्यामुळे त्याबाबतचे वेगळे टंक लक्षात ठेवायला सुमारे ३ महीने लागतात व वेग यायला सुमारे ८ महीने लागतात.
इंग्रजी कि-बोर्ड हा टाईपरायटर व संगणकामध्ये एकसारखाच असतो. जरी तो लक्षात ठेवायला थोडा अवघड असला तरी संगणकावर तोच असल्यामूळे तो कि-बोर्ड लक्षात ठेवण्यावाचून पर्याय नसतो. परंतू मराठी टंकनाचे काय? टाइपरायटरवरील मराठी कि-बोर्ड अतिशय अवघड आहे. तो अतिशय मेहनतीने लक्षात येतो व तितक्याच लवकर तो विसरला ही जातो. कारण त्यावरची अक्षराची रचनाच मुळात उलटसुलट आहे. परंतू सर्व टायपिस्टना तोच माहीत आहे त्यामुळे संगणकावरही तोच ठेवल्यास टायपिस्टना अडचण वाटत नाही.
मात्र संगणकावरील मराठी टंकन करण्यासाठी इन्स्क्रिप्ट मराठी टंकलेखन हा सरळ व सोप्या पद्धतीचा पर्याय आहे हे शासकीय कार्यालयातील ९९ टक्के कर्मचा-यांना माहीत नाही. मराठी टंकनाबाबतचे जे काही काम आहे ते कार्यालयातील मराठी टायपिस्टच बघतील अशी प्रकारची कल्पना त्याच्या मनात घर करून आहे. कारण मराठी टंकन हे किचकट व अवघड आहे असे समजुन ते याकडे आपण शिकूण घेण्याच्या दृष्टीकोणातून पाहत नाहीत. सदर उपक्रमाचा उद्देश सरळ व सोप्या पद्धतीचे इन्स्क्रिप्ट मराठी टंकलेखन हे आपल्या शासकीय कार्यालयातील सर्व कर्मचा-यांना कसे अवगत असा आहे.
सोपा का ?
यामध्ये मराठी वर्णमालेनुसार कि-बोर्डची मांडणी केली आहे. त्यामुळे कि-बोर्डवरील मराठी अक्षरांचे क्रम लक्षात ठेवण्यची कटकट संपते. व अतिशय सोप्या पद्धतीने लोकांना इंग्रजी कि-बोर्ड माहीती नसताना ही मराठी टंकन अवगत करता येते.
या टंकलेखनाचे वैशिष्ठ्य म्हणजे डाव्या बाजूला स्वर, काना, मात्रा तर उजव्या बाजूला सर्व व्यंजने आहेत. त्यामूळे एका-आड एक दोन्ही हाताच्या चार-चार अशा आठही बोटांनी टंकन केले जाऊन टंकन केल्याने टंकलेखनाचा वेग वाढवण्यास देखील मदत होते.
उपक्रमाचे स्वरूपः-

कौशलम् न्यास मार्फत सदर उपक्रम हा प्रश्नोत्तर स्वरूपात घेतला जाईल व त्यामध्ये सर्वप्रथम इन्स्क्रिप्ट मराठी टंकनाबाबत माहीती दिली जाईल. त्यानंतर टाईपरायटर मराठी टंकन पद्धती व इन्स्क्रिप्ट मराठी टंकन या दोन्ही टंकन पद्धती मध्ये तुलना म्हणून प्रश्नोत्तर तास घेऊन या सोप्या इन्स्क्रिप्ट मराठी टंकन पद्धतीबद्दल माहीती दिली जाईल. असा हा उपक्रम ३ तासासाठी आयोजीत केला जाईल.

गुरुवार, 24 दिसंबर 2015

श्री गंगा स्तोत्र --जगद्गुरु आदि शंकराचार्य

श्री गंगा स्तोत्र...
रचना : आदि जगद्गुरु शंकराचार्य...
http://greenmesg.org/mantras_slokas/devi_ganga-ganga_stotram.php

दॆवि! सुरॆश्वरि! भगवति! गङ्गॆ त्रिभुवनतारिणि तरलतरङ्गॆ

शङ्करमौलिविहारिणि विमलॆ मम मतिरास्तां तव पदकमलॆ 1

[हे देवी ! सुरेश्वरी ! भगवती गंगे ! आप तीनो लोको को तारने वाली हो... आप शुद्ध तरंगो से युक्त हो... 
महादेव शंकर के मस्तक पर विहार करने वाली हो... हे माँ ! मेरा मन सदैव आपके चरण कमलो पर आश्रित है...

भागीरथिसुखदायिनि मातस्तव जलमहिमा निगमॆ ख्यातः

नाहं जानॆ तव महिमानं पाहि कृपामयि मामज्ञानम् 2
[ हे माँ भागीरथी ! आप सुख प्रदान करने वाली हो... आपके दिव्य जल की महिमा वेदों ने भी गई है... मैं आपकी
महिमा से अनभिज्ञ हू... हे कृपामयी माता ! आप कृपया मेरी रक्षा करें...

हरिपदपाद्यतरङ्गिणि गङ्गॆ हिमविधुमुक्ताधवलतरङ्गॆ

दूरीकुरु मम दुष्कृतिभारं कुरु कृपया भवसागरपारम् 3
[ हे देवी ! आपका जल श्री हरी के चरणामृत के समान है... आपकी तरंगे बर्फ, चन्द्रमा और मोतिओं के समान 
धवल हैं... कृपया मेरे सभी पापो को नष्ट कीजिये और इस संसार सागर के पार होने में मेरी सहायता कीजिये...

तव जलममलं यॆन निपीतं परमपदं खलु तॆन गृहीतम्

मातर्गङ्गॆ त्वयि यॊ भक्तः किल तं द्रष्टुं यमः शक्तः 4

[हे माता ! आपका दिव्य जल जो भी ग्रहण करता है, वह परम पद पता है... हे माँ गंगे ! यमराज भी आपके 
भक्तो का कुछ नहीं बिगाड़ सकते...

पतितॊद्धारिणि जाह्नवि गङ्गॆ खण्डित गिरिवरमण्डित भङ्गॆ

भीष्मजननि हॆ मुनिवरकन्यॆ पतितनिवारिणि त्रिभुवन धन्यॆ 5

[हे जाह्नवी गंगे ! गिरिवर हिमालय को खंडित कर निकलता हुआ आपका जल आपके सौंदर्य को और भी बढ़ा 
देता है... आप भीष्म की माता और ऋषि जह्नु की पुत्री हो... आप पतितो का उद्धार करने वाली हो... तीनो लोको में आप धन्य हो...

कल्पलतामिव फलदां लॊकॆ प्रणमति यस्त्वां पतति शॊकॆ

पारावारविहारिणिगङ्गॆ विमुखयुवति कृततरलापाङ्गॆ 6

[ हे माँ ! आप अपने भक्तो की सभी मनोकामनाएं पूर्ण करने वाली हो... आपको प्रणाम करने वालो को शोक 
नहीं करना पड़ता... हे गंगे ! आप सागर से मिलने के लिए उसी प्रकार उतावली हो जिस प्रकार एक युवती अपने 
प्रियतम से मिलने के लिए होती है...

तव चॆन्मातः स्रॊतः स्नातः पुनरपि जठरॆ सॊपि जातः

नरकनिवारिणि जाह्नवि गङ्गॆ कलुषविनाशिनि महिमॊत्तुङ्गॆ 7

[हे माँ ! आपके जल में स्नान करने वाले का पुनर्जन्म नहीं होता... हे जाह्नवी ! आपकी महिमा अपार है... आप
अपने भक्तो के समस्त कलुशो को विनष्ट कर देती हो और उनकी नरक से रक्षा करती हो...

पुनरसदङ्गॆ पुण्यतरङ्गॆ जय जय जाह्नवि करुणापाङ्गॆ

इन्द्रमुकुटमणिराजितचरणॆ सुखदॆ शुभदॆ भृत्यशरण्यॆ 8

[हे जाह्नवी ! आप करुणा से परिपूर्ण हो... आप अपने दिव्य जल से अपने भक्तो को विशुद्ध कर देती हो... 
आपके चरण देवराज इन्द्र के मुकुट के मणियो से सुशोभित हैं... शरण में आने वाले को आप सुख और शुभता 
(प्रसन्नता) प्रदान करती हो...

रॊगं शॊकं तापं पापं हर मॆ भगवति कुमतिकलापम्

त्रिभुवनसारॆ वसुधाहारॆ त्वमसि गतिर्मम खलु संसारॆ 9

[ हे भगवती ! मेरे समस्त रोग, शोक, ताप, पाप और कुमति को हर लो... आप त्रिभुवन का सार हो और वसुधा 
(पृथ्वी) का हार हो... हे देवी ! इस समस्त संसार में मुझे केवल आपका ही आश्रय है...

अलकानन्दॆ परमानन्दॆ कुरु करुणामयि कातरवन्द्यॆ

तव तटनिकटॆ यस्य निवासः खलु वैकुण्ठॆ तस्य निवासः 10

[हे गंगे ! प्रसन्नता चाहने वाले आपकी वंदना करते हैं... हे अलकापुरी के लिए आनंद-स्रोत... हे परमानन्द 
स्वरूपिणी... आपके तट पर निवास करने वाले वैकुण्ठ में निवास करने वालो की तरह ही सम्मानित हैं...

वरमिह नीरॆ कमठॊ मीनः किं वा तीरॆ शरटः क्षीणः

अथवाश्वपचॊ मलिनॊ दीनस्तव हि दूरॆ नृपतिकुलीनः 11

[ हे देवी ! आपसे दूर होकर एक सम्राट बनकर जीने से अच्छा है आपके जल में मछली या कछुआ बनकर 
रहना... अथवा तो आपके तीर पर निर्धन चंडाल बनकर रहना...


भॊ भुवनॆश्वरि पुण्यॆ धन्यॆ दॆवि द्रवमयि मुनिवरकन्यॆ

गङ्गास्तवमिमममलं नित्यं पठति नरॊ यः जयति सत्यम् 12

[हे ब्रह्माण्ड की स्वामिनी ! आप हमें विशुद्ध करें... जो भी यह गंगा स्तोत्र प्रतिदिन गाता है... वह निश्चित ही
सफल होता है...

यॆषां हृदयॆ गङ्गा भक्तिस्तॆषां भवति सदा सुखमुक्तिः

मधुराकन्ता पञ्झटिकाभिः परमानन्दकलितललिताभिः 13

[ जिनके हृदय में गंगा जी की भक्ति है... उन्हें सुख और मुक्ति निश्चित ही प्राप्त होते हैं... यह मधुर लययुक्त
गंगा स्तुति आनंद का स्रोत है...

गङ्गास्तॊत्रमिदं भवसारं वांछितफलदं विमलं सारम्

शङ्करसॆवक शङ्कर रचितं पठति सुखी स्त इति समाप्तः 14

[भगवत चरण आदि जगद्गुरु द्वारा रचित यह स्तोत्र हमें विशुद्ध कर हमें वांछित फल प्रदान करे...
भगवती गंगा देवये नमः ...|